چگونگی ورود تشیع و گسترش آن در سیستان

بدنبال شکست یزدگرد سوم آخرین پادشاه سلسله ساسانی در نیمه دوم قرن هفتم میلادی در برابر اعراب مسلمان، سرزمین ایران ضمیه امپراطوری جدید مسلمانان تحت عنوان خلافت گردید. این حادثه بزرگ بتدریج منجر به ورود اسلام و بدنبال آن ورود نخستین فرقه سیاسی-دینی در اسلام یعنی فرقه شیعه بدرون ایران گردید. با پیشروی اعراب مسلمان بطرف شرق و جنوب شرقی امپراطوری ساسانی بذر دین اسلام و تشیع در تمام مناطق کاشته شد. از این روست که در منابع بصورت پراکنده ناگهان با ورود اسلام و شیعه در منتهی الیه شرقی مرزهای امپراطوری ساسانی از نیمه های دوم سده اول هجری روبرو می شویم، آنهم در سیستان سرزمینی که یکی از مراکز بزرگ دین زرتشت و محل ظهور موعودهای زرتشتی و زادگان و پرورشگاه پهلوانان اساطیری تاریخ ایران بشمار می رود. به نوشته منابع تاریخی سیستان در زمان خلیفه سوم در فاصله سالهای 35-34 هجری بتصرف مسلمانان درآمد و بدنبال آن سیستانیان با اسلام و سپس با آغاز خلافت پیشوای شیعیان با تشیع آشنا شدند. قراین تاریخی حاکی از این است که با ورود والیان آن حضرت، چون عبدالرحمن بن جروالطایی و ربعی بن الکاس العنبری، بذر تشیع در سیستان کاشته شده باشد. زیرا واکنش مردم سیستان در مقابل فرماندار معاویه بعد از شهادت حضرت علی (ع) و قیام مردم سیستان در خونخواهی امام حسین (ع) و فرار عبادبن زیاد والی سیستان بعد از این حادثه را شاید بتوان از نشانه های تمایل به تشیع و دلدادگی گروههایی از مردم سیستان به فرقه شیعه تلقی نمود. با حضور علمائی چون حسن بصری و ورود تعداد کثیری از سادات حسینی و موسوی در زمان ولایتعهدی امام رضا به سیستان زمینه بیش از پیش برای نفوذ و آشنایی مردم سیستان فراهم شد. تا اینکه سرانجام در آغاز قرن دهم هجی قمری با تشکیل دولت صفوی و حاکمیت قزلباش ها، شیعه مذهب رسمی سیستانیان شد. در این پژوهش با استفاد از روش استادی سعی در تبیین روند تدریجی نفوذ شیعه در سیستان با توجه به اشارات ناچیز و پراکنده منابع در حد امکان شده است.